Propolis
In een bijenvolk speelt propolis een belangrijke rol. Propolis beschermt de bijen tegen infecties.
Propolis wordt door de meeste bieboeren ervaren als een kleverige, lastige stof.
Het wordt gehaald uit de knoppen van verschillende bomen. Het hars wordt door de kaken bewerkt en vermengd met kliersecreten, onverteerde pollen, ...
Bijen kneden het hars tot bolletjes, verzamelen ze in het pollenkorfje en vliegen ermee naar de kast.
Verse propolis is een kleverige, geelbruine of roodbruine, harsachtige stof. Wat oudere propolis is vrij hard en heeft een donkere bruine tot soms zwarte kleur. Propolis heeft een aangename karakteristieke geur.
Wanneer er geen berken of populieren te vinden zijn in de naaste omgeving, zoeken bijen hun toevlucht tot andere bomen, zoals de eik, wilg, els, kastanje en hazelaar.
Door de moderne chemische analysemethoden (gaschromatografie, hoge druk chromatografie, ... ) zijn we in staat de samenstelling van boomsappen (harsen) te achterhalen. De flavonoïden blijken een natuurlijke werking te bezitten tegen bepaalde ziektekiemen. Deze flavonoïden beschermen de bomen tegen verschillende ziekten. Nu blijken de flavonoïden voorkomend in de harsen op de knoppen van populieren en berken praktisch dezelfde te zijn als deze voorkomend in propolis.
Daar de samenstelling van de harsen van boomsoort tot boomsoort kan verschillen, verschilt ook de samenstelling van de propolis van streek tot streek.
Samenstelling van propolis
Propolis is een ingewikkeld mengsel van diverse natuurlijke stoffen. Propolis bestaat voor het grootste deel uit harsen (55%), etherische oliën (10%), was (30%), pollen (5%), flavonoïden, lipoïden, eiwitten, suikers, vitaminen (er zijn slechts sporen van vitaminen aangetroffen in propolis. Vit. A, B1, B2, B5, B6, C, E, PP, nicotinezuur. ) mineralen (Mn, Mo, Ni, Se, Si, Sn, Cr, Co, Cu, Fe, Mg, V, Zn, Ba, Sr, Ti, Al, ...)
Aromatische zuren: benzoëzuur, kaneelzuur, cafeïnezuur, ...
Etherische oliën geven planten een kenmerkende geur. Deze oliën worden onder meer gebruikt als geur- en smaakstoffen in de voedingsmiddelenindustrie, maar ook bij het maken van cosmetica.
De flavonoïden vormen een grote groep van gele pigmenten (kleurstoffen) die voorkomen in de bladeren van bomen en planten en in de harsen op de knoppen van bomen. Ongeveer 30 verschillende soorten flavonoïden zijn in propolis gevonden.
Ze bepalen in groenten en fruit de grote variatie in kleuren, van geel tot rood en donkerpaars. Flavonen (Latijnse flavus = geel) hebben hun naam te danken aan plantenstoffen die gebruikt werden voor het geel verven van wol en katoen. Ze worden ook aangeduid als bioflavonoïden en vroeger als vitamine P.
Tot nu toe zijn er ruim 4000 soorten flavonoïden beschreven.
Subgroepen binnen de flavonoïden zijn flavonolen, flavonen, flavanonen, catechinen, anthocyanen en isoflavonoïden. De meeste hiervan zijn natuurlijk werkzame antibiotica.
Lipoïden zijn in de natuur voorkomende vetachtige verbindingen. In propolis bevindt zich dat voornamelijk in de was. Slechts een klein deel ervan is in alcohol oplosbaar.
Propolis bevat ook kleine hoeveelheden eiwitten en suikers.
Gebruik van propolis door de bijen
Om kieren en spleten te vullen, bijen houden niet van tocht; kieren en spleten zijn ideale woonplaatsen voor o.a. de wasmot;
Het vlieggat te verkleinen (koude en vochtigheid);
Vreemde voorwerpen, welke ze onmogelijk buiten de kast kunnen sleuren, te mummificeren (in te kapselen ) om rottingsverschijnselen en ziektehaarden te voorkomen;
Losse onderdelen van de bijenkast vast te kitten (raampjes, dekplankjes, ..)
Materialen eigen en steriel te maken; ze brengen daartoe een dun laagje propolis aan op de raten, de kastwanden, de cellen,... ;
Winnen van propolis
Met de schraapbeitel kunnen we propolis oogsten die qua zuiverheid te wensen overlaat. Tegenwoordig worden roosters als kitplaats gebruikt.
Het oogsten van propolis is gebaseerd op de broosheid van propolis bij lage temperatuur. De roosters met propolis worden in de diepvriezer geplaatst en reeds na enkele uren kan men de propolis losbreken. Beneden de 15°C is propolis hard en broos, bij hogere temperaturen tot 30°C is het kneedbaar en plakkerig, tussen 60°C en 70°C smelt het.
In België kan men ongeveer 200 gram propolis oogsten per volk en per jaar.
De gezuiverde propolis wordt meestal opgelost in ethylalcohol 70%, die geschikt is voor consumptie. Een verzadigde oplossing bevat ongeveer 25% propolis. Deze tinctuur is in water niet oplosbaar.
Belangrijkheid propolis
Het waren de Grieken die de geneeskrachtige eigenschappen van propolis ontdekten (bij het behandelen van zowel wonden als "ongeneeslijke ziekten").
De vader van de moderne geneeskunde (Hippocrates), schreef propolis voor ter genezing van wonden en zweren, zowel inwendig als uitwendig.
De wijnvaten in het oude Griekenland werden gedicht met propolis.
Propolis werd door de Egyptenaren als medicijn gebruikt voor allerlei ziekten.
Egyptenaren gebruikten propolis voor het balsemen en mummificeren van hun dode leiders.
Ook de Romeinen vereerden de bij en gebruikten propolis op grote schaal.
Het gebruik van propolis en andere natuurlijke geneesmiddelen werd door de moderne geneeskunde vaak niet gewaardeerd.
In de laatste twintig jaar is veel wetenschappelijk en medisch onderzoek verricht naar propolis zowel in Engeland, Amerika als Oost-Europa, waar het medisch gebruik van propolis heel gebruikelijk is. Onderzoek heeft uitgewezen dat propolis heel effectief is bij bepaalde behandelingen.
Aan propolis worden de volgende werkingen toegeschreven:
anti-bacteriële werking, doordat het bacteriën doodt of hun groei remt
anti-virale werking door groeiremming van virussen
remt de groei van schimmels
remt ontstekingsreacties
werkt anti-reumatisch
werkt tegen pijn en jeuk
heeft een gunstige invloed op koortsblaren, ontstekingen in de mond, aften, keelontstekingen/keelpijn, tandvleesontsteking, brandwonden, eczeem, acné, eeltvorming, likdoorns, wratten, psoriasis.
OPMERKING
Eén op de 2000 personen is allergisch voor propolis.
Controle allergie: breng 1 druppel propolistictuur aan in de oksel, op de handrug, in de liesstreek, ... Wanneer rode vlekken en jeuk ontstaan wijst dit op een allergie voor propolis.
Het inslikken en kauwen van propolis heeft weinig zin, want maag- en darmsappen zijn waterachtige vloeistoffen waarin de geneeskrachtige bestanddelen van propolis bijna niet oplossen.